ENGELLİLERE YÖNELİK KENTSEL PLANLAMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Yollar, kaldırımlar, kamu binaları, parklar ve bahçeler, okullar, içinde yaşanılan konutlar, ulaşım araçları ve bunun gibi daha birçok fiziksel çevre unsuru, engellilerin topluma katılmasının önünde ciddi birer engel oluşturmaktadır. Böylece sahip olduğu engeli nedeniyle hareket yeteneği sınırlanmış insanların bu ve benzeri sebeplerle yaşadıkları sınırlama daha da pekişmektedir. Bunun anlamı hareket yeteneği sınırlanan bireyin toplumsal yaşamdan dışlanmasıdır. Oysa bütün bunlar, engellilerin topluma katılmasını, toplumla bütünleşmesini kolaylaştıracak bir biçimde tasarlanabilir ve geliştirilebilir.
DOĞAL AFETLERDE KURTARILMAYI BEKLEYEN ENGELLİLER
• Türkiye genelinde yapılan araştırmalarla birlikte, özürlü insanların özür durumları ve yerleri yapılacak olan çalışmalarla belirlenmelidir. Doğal afet gibi durumlarda( yangın, deprem, sel vb.) bu kişilerin yerleri polis ve itfaiye ekiplerine verilerek ilk başta kurtarılmaları sağlanmalıdır.
• Bozuk yüzeyli yollar, güvenlik tedbirleri alınmayan alt yapı çalışmaları, çok yüksek kaldırımlar, engellilerin kullanımına uygun olmayan telefon ve telefon kabinleri, gerekli düzenlemeler sesli ve görsel uyarıcılar olmadığı için engellilere hizmet edemeyen ulaşım sistem ve araçları, kent ulaşımı ve yaşamında yoğun olarak karşılaşılan engellerdir. Kent bütününde ve yapı ölçeğinde özellikle işitme ve görme engellilerin yararlanacağı işaretlemeler, görsel ve sesli bilgilendirmeler son derece yetersizdir. Yeşil alanlar ve spor alanları engellilerin de yararlanabileceği şekilde düzenlenmemiştir.
• Kent mobilyalarının bir standarda oturmadığı gözükmektedir. Otobüs duraklarından, çöp kovalarına engelli bireyler bazı hizmetlere erişimde zorlanmaktadır. Diğer taraftan kent içerisindeki kamuya yönelik hizmetlerden yararlanmaları oldukça güçtür. Örneğin, otobüs duraklarında engelli bireylerin bekleyebileceği özel alanlar bulunmamakta, vasıtanın geldiğini, duyma ve görme engelli bireyler tespit edilememekte, otobüslere binecek olan engelli birey için özel bir sistem getirilmemektedir.
• Kentlerde yaya dolaşımını kısıtlayan, taşıtlara öncelik tanıyan, taşıt trafiğini hızlandırmayı amaçlayan uygulamalar öncelik almakta, ışıklı yaya geçitleri kaldırılarak üst geçitler yapılmaktadır. Toplu taşımacılıkta engellilere yönelik düzenlemelerde bütüncül yaklaşımlar yerine, bazı özel ve yetersiz çözümler getirilmektedir. İnşa edilen alt ve üst geçitler ise engelli bireylere göre tasarlanmamıştır. Bu geçitlerin pek azında asansör bulunmaktadır. Trafik içerisinde araçları ile seyreden engelli bireyler park yeri sorunu ile karşılaşmaktadır.
• Kent içerisinde engelli kullanımına ayrılmış park yerleri az sayıda bulunmaktadır. Kaldırım yükseklikleri standartların üzerindedir ve tüm kaldırımlarda rampa bulunmamakta, rampa bulunan kaldırımlarda ise eğim standartlarına uyulmamaktadır. Kaldırıma engelli bireylerin iniş ve çıkışları oldukça zordur. Kaldırım genişlikleri her zaman bir tekerlikli sandalyenin sığabileceği boyutlarda değildir. Bu sebeple tekerlekli sandalye kullanan engelli bireyler bazı kaldırımları kullanamamaktadır. Kaldırım üzerinde bulunan kent mobilyalarının keyfi denilebilecek karmaşa ile yerleştirilmiş olması, kaldırım üzerinde engelli bireylerin erişimi güçleştirmektedir. Kaldı ki, kaldırım üzerlerinde bulunan otobüs durakları, büfeler, belediye hizmet alanları yalnızca engelli bireylerin değil, tüm kentlilerin ulaşımını engellemektedir.
• Sokak ve caddelerde engellilerin yürümesini engelleyebilcek ağaçlar, girinti ve çıkıntılar olmamalı kaldırım genişlikleri belirlenirken tekerlekli sandalyelerin geçebileği genişlikler baz alınmalıdır.
KENTSEL PLANLAMADA ENGELLİLERE YÖNELİK DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
KALDIRIMLAR
Yaya Kaldırım Genişliği
Engelsiz bir yaya kaldırımı en az 1.5 metre - en ideal 2 metre – genişlikte olmalıdır. Kaldırım genişliği otobüs duraklarında minimum 3 metre ve dükkan önlerinde minimum 3.5 metre olmalıdır.
Yaya Kaldırımının Yüzeyi/Kaplaması
Yaya kaldırımı kaplaması, kaymayı önleyici ve dolaşmayı kolaylaştırıcı olmalı, yollardaki basamak v.b. yol sathındaki yer altı tesisatı, rögar kapakları çıkıntı oluşturmayacak, ani seviye değişikleri, kesilmeyen, sürekli veya aynı seviyede zemin oluşmalıdır. Ayrıca yaya kaldırımınında yol güzergahının görme engelliler tarafından baston ile kolaylıkla bulunabilmesi sağlanmalı, bunun için doğal kılavuz çizgileri ve hissedilebilir yüzeylerden oluşan kılavuz izlerinden faydalanılmalıdır. Yaya kaldırımında ızgaraların konumlandırılması
AÇIK ALANLAR
Rampalar
Rampaların Boyutları
Rampalar tekerlekli iki sandalyenin iki yönlü geçisinin olacağı şekilde minimum 180 cm genişliğinde yapılmalıdır. Rampa sahanlıkta yön değiştiriyorsa, tekerlekli sandalyenin engelli manevrası için gerekli sahanlık alanı en az 150 cm x 150 cm olmalıdır.
Rampalarda Eğim
Rampalarda eğimler, tekerlekli sandalyeli ve bastonlu kişilerinde kullanacağı düşünülerek mümkün olduğu kadar rahat ve güvenlik sağlayacak şekilde olmalıdır. Bir rampanın eğimi minimum olmalıdır. Döşeme seviyesinden 20 mm den fazla kot farkının olduğu durumlarda rampa düşünülmelidir. Rampa uzunlukları 10 m’ ye kadar olan rampaların eğimi en fazla %8, 10 m’den uzun rampaların eğimi ise en fazla %6 olmalıdır.
Rampaların Yüzeyleri
Görme engelliler için rampaların başında ve sonunda 150 cm uzunluğunda düz ve değişik dokuda bir alan bulunmalıdır. Rampaların yüzeyleri sert, stabil, kaymaz ve çok az pürüzlü malzeme ile kaplanmalıdır.
Rampalarda Güvenlik ve Konfor
Dış mekânlardaki küpeşteler, emniyet bakımından rampa başlangıç ve bitiminde 45 cm daha devam etmelidir. 20 cm yüksekten fazla bir kot farkını geçerken rampanın bir veya iki tarafına küpeşte yapılmalıdır. Tekerlekli sandalye kullanan engelliler için rampaların korumasız taraflarına en az 5 cm yüksekliğinde koruma bordürü yapılmalıdır.
Merdivenler
Merdivenlerin Boyutları
Maksimum bir rıht yüksekliği 15 cm olmak üzere 2 x rıht yüksekliği + 1 x Basamak genişliği = 63 cm formülü kullanılmalıdır.
Merdiven Basamakları ve Renk Seçimi
Basamak ve rıhtlar ayrı renkte gösterilmelidir. Basamak ucunda 2,5 cm eninde koruyucu kaymaz bir şerit bulunmalı, koruyucu malzeme, takılıp düşmeyi önleyecek, çıkıntı yapmayacak, basamak yüzeyi ile düz olacak şekilde monte edilmelidir.
Merdivenli Yolda Sahanlık
Aynı yönde devam eden merdivenli yollarda; arazinin topografik yapısına bağlı olarak yükseklik farkı 180 cm’in üstünde ise merdivenler arasında 200 cm. lik sahanlık olmalıdır. Merdivenlerin başlangıcında ve sonunda görme engelliler için 120 cm uzunluğunda düz ve değişik dokuda kaplama malzemesi ile döşenmiş sahanlık olmalıdır.Merdiven, merdiven sahanlığında yön değiştiriyorsa sahanlık alanı en az 180 cm x 180 cm olmalıdır. Merdivenlerde temiz genişlik küpeşteden küpeşteye en az 180 cm olmalıdır. Merdiven yanlarında su tahliye olukları yapılmalıdır.
Merdivenlerde Duyumsanabilir (Hissedilebilir) Yüzeyler
Duyumsanabilir yüzey, ilk basamaktan hemen önce başlamalıdır. Duyumsanabilir yüzey en az 60 cm genişliğinde olmalıdır. Ayrıca renk ve doku bakımından algılanabilir olmalıdır.
Merdivenlerde Güvenlik ve Uyarılar
Merdivenlerin iki yanındaki küpeşteler ve merdivenlerin başlangıç ve bitimindeki duyumsanabilir yüzeyler tüm kullanıcıların güvenliği açısından önem taşımaktadır. Ayrıca küpeştelerde doku farklılaşması ile merdivenlerin başlangıç ve bitiminin hissedilmesi sağlanmalıdır.
Yaya Geçitleri
• Kavşaklar dışında yaya geçitleri, geçide yaklaşan sürücülerin yeterli (emniyetli) mesafeden görebilecekleri yerlere yerleştirilmelidir.
• Engellilerin, taşıt yolu ve kavşak geçişlerinde gelişi güzel konan çiçeklik ve çiçek saksıları, mantarlar, sembol, ilân panoları, direkler (elektrik, aydınlatma, trafik vb.) hareket kabiliyetini azaltacağından bu gibi engeller yaya geçitlerine konmamalıdır.
• Yaya geçitleri iyi ve üstten aydınlatmalı, bu aydınlatma yol aydınlatmasından ayırt edilebilir olmalıdır.
• Yaya geçitleri, yer işareti (zebra çizgileri) ile iyi belirtilmelidir.
Yaya Geçitlerinin Türleri
A-Eşdüzey (Hemzemin) Geçitler
Işık Kontrollü (Sinyalize) Hemzemin Yaya Geçidi
Işık Kontrolsüz (Sinyalsiz) Hemzemin Yaya Geçitleri
Butonlu Yaya Geçidi (Pelikan Yaya Geçidi)
Trafik Adalı veya Refüjlü Yaya Geçitleri
B- Yaya Alt ve Üst Geçitleri.
A-Eşdüzey (Hemzemin) Geçitler
Eşdüzey (hemzemin) geçitler ışık kontrolsüz (sinyalsiz), ışık kontrollü (sinyalli), trafik adalı veya refüjlü geçitler olmak üzere üç grupta toplanabilmektedir.
Işık Kontrolsüz (Sinyalsiz) Hemzemin Yaya Geçitleri Sayfa 25 / 182
• Yaya ve araç trafik yoğunluğuna bağlı olarak, ışık kontrolsüz yaya geçidi yapılan yerlerde, engellilerin de geçeceği düşünülerek, sürücüler yaya geçidinden en az 20 metre m önce yaya geçidi işaretiyle, yaya geçidinde de yaya geçidi ve engelli işaretiyle uyarılmalıdır (TS 7635).
Yaya geçitlerini gösteren ikaz trafik işaretleri ışıklı veya fosforlu olmalıdır. Taşıt yolunun her iki tarafında kaldırım olmalıdır. Yaya geçidi yeterince uzaktan görülebilmeli ve iyi aydınlanmış olmalıdır. Yaya geçitleri birbirinden en az 135 metre uzaklıkta olmalıdır (TS 12576).
• Yaya alt geçitlerine geçit girişleri, yayalar ve engelliler için güvenli olmalı,
• Mümkün oldukça geçidin bir ucundan diğer ucunun görülebileceği şekilde ve geçit içi yeterli genişlik ve aydınlatma seviyesinde olmalıdır.
• Rampalı veya merdivenli yaya geçitleri, taşıt yoluyla dik açı teşkil edecek şekilde inşa edilmelidir.
• Yaya alt/üst geçitlerdeki rampa ve merdivenler yanında iki yönlü yürüyen merdivenler yapılmalıdır. Yürüyen merdiven yapılmasını gerektirecek yoğunluktaki şehir merkezlerindeki yaya alt/üst geçitlerinde, düşey veya eğik hareketli asansör, gerekli yer ve eğim varsa yürüyen bant yapılmalıdır. Yürüyen bant eğimi ≥ 4°ile ≤15°arasında olmalıdır.
• Yaya alt/üst geçitlerinde tüm engellilerin kullanabileceğini belirten engelli işaretli bir levha kullanılmalıdır.
• Merdivenler dik ve kavisli olmamalı, iniş/çıkışlar rahat, güvenli ve aydınlık olmalıdır.
• Merdivenlerin iki tarafında kullanışlı küpeşte olmalı (TS 9111), ara dinlenme platformları bulunmalıdır.
•
Merdiven basamakları kaygan olmamalı ve uçlarında kaymayı önleyici koruyucu malzeme, basamak yüzeyi ile düz olacak şekilde monte edilmelidir
Yaya Geçitlerinin Eğim
• Yaya kaldırımında, kavşak veya yol yaya geçitlerine rastlayan bölümlerinde araç yoluna doğru engellilerin hareket edeceği en çok %8 eğimi geçmeyen rampalar olmalıdır. Taşıt yolu ve kavşaklarda yaya geçitleri bordür taşı ile kesilmemeli ve taşıt yolu seviyesine kadar yaya yolunda her üç yönde %8 eğimli rampa yapılmalıdır.
Yer Çizgileri
• Trafik yoğunluğuna bağlı olarak, yayaların taşıt yolunu ve kavşakları kullandığı yerlerde yer çizgileri bulunmalıdır. Yaya geçitleri yatay ve düşey işaretlerle işaretlenmelidir.
Yaya Geçitlerinin Yüzeyleri
• Yaya geçitlerinde kullanılan kaplama malzemeleri kaydırmayan yüzeyde, tahrip, yangın vb. gibi dış tesirlere karşı dayanıklı olmalıdır.
Yaya Geçitlerinde Güvenlik
Yayaların ve engellilerin taşıt yolunda karşıdan karşıya geçmesi istenmeyen yerlerde, kavşak kollarında ve yaya geçitlerinin en az 1500 cm sağ ve sol tarafında yapılan metal yaya korkuluğu ile engelliler de yönlendirilmelidir
• PARK YERLERİ
•
Taşıt Park Yerlerinin Konumu
• Park yeri ile park ettikten sonra gidilecek güzergâhlar arasında engellerin olması problemlere sebep olduğundan, ulaşım mesafeleri maksimum 25,00 m, tercihen 10,00 m olmalıdır.
• Açık ve kapalı park tesislerinde engelli park yeri, asansöre, giriş/çıkışa veya bina girişine en yakın yerde ayrılmalıdır.
Kamu veya özel bir yerin, hastane, alış veriş merkezi, tren istasyonları vb. yerlerde engelliler için ayrılan park yeri, bina girişlerine yakın olmalıdır. Engelliler için kaldırımlar taşıt yolu kotuna göre kaldırım kotu “0” veya “+3 cm” olacak şekilde alçaltılmalıdır.
Taşıt Park Yerlerinin Boyutları
• Engelliler için düzenlenmiş bir park yerinin en az genişliği 3.60 m, tavsiye edilen genişlik ise 390 cm.dir . Tekerlekli sandalyeler için iki park yeri arasında 1.20 m genişliğinde bir erişim koridoru önerilmektedir . Açılı park yerleri kullanıldığında park yeri sonundaki alan tekerlekli sandalyeli engelliler için erişim koridoru olarak kullanılabilir. Genişliğinin 2.50 m olması gerekir . Kapalı otoparklarda hidrolik liftli kamyonetler için minimum yükseklik 2.40 m olmalıdır.
Taşıt Park Yerlerindeki İşaret ve Uyarılar
Genel oto park tesisinde engellilerin park edebileceğini bildiren, görülebilen ve kolay okunabilen engelli levhası bulunmalıdır. Yerde, duvarda ve tavana asılı engelli park işareti konmalıdır. Otoparkta kullanılan yol işaretleri geceleri ışıklandırılmalıdır. Otoparkın giriş ve çıkış alanları, yol kotu ile aynı veya en fazla %8’i geçmeyen rampa olmalı, zemin kaymayı önleyen ve giriş çıkışı belirleyen ayrı malzemelerle kaplanmalıdır. Açık/kapalı otoparkların giriş/çıkış alanlarında araç trafiğini aksatmayacağı ve görülebilir yerlere engellilerin de algılayacağı şehir, mahal, acil durum gibi bilgi panoları yerleştirilmelidir.
Taşıt Park Yeri Türleri
Taşıt park yerleri TS 12576’da taşıt yolu kenarındaki park yerleri ve taşıt yolu dışındaki park yerleri olmak üzere iki grupta toplanmıştır.
A- Taşıt Yolu Kenarındaki Park Yerleri
TS 12576’ya göre; taşıt yolu üzerinde yaya kaldırımı kenarında araçların park etmelerine müsaade edilmiş ise, park yerinde engelliler için de yeterli sayıda elverişli park ve inme/binme yerleri ayrılmalıdır . Park yeri engelli işareti ile belirlenmelidir. Engelli park işaretleri görülür, okunur ve ışıklı olmalıdır. Kaymayı önleyen bir düz satıhla kaplanmış yol seviyesinde engelsiz inme/binme alanları olmalıdır. Kaldırım rampası yapılmalı ve bordür taşı yüksekliği 3 cm olmalıdır. Park yeri bilet makinesi ve parkmetreler engellinin kullanacağı yükseklikte 90 cm ile 120 cm arasında olmalıdır.
B- Taşıt Yolu Dışındaki Otoparklar
Otopark tesislerinde engellilere de hitap edecek şekilde taşıtların park alanı ve engellilerin kendi (vasıtalarına) rahat inme/binmeleri için Şekil 34’e uygun ölçülerde alan ayrılmalı ve kaldırım rampaları yapılmalıdır (TS 12576). Taşıt yolu dışındaki otoparklar; açık ve kapalı olarak ikiye ayrılmaktadır.
Açık Otoparklar
Açık otopark yerlerinde aşağıdaki şartlar bulunmalıdır (TS 12576): Yanlış kullanımı engelleyen sembol veya trafik işaretleri açıklamaları, Yol seviyesinde kaymayı önleyen malzemeyle düzgün kaplanmış, engellenmemiş inme/binme alanı, Yerlerde ve direklerde yönlendirici oklar, Engelliler için ayrılmış park yerlerinde kaldırım rampası ve engellilere ait park yeri işareti olmalıdır.
Kapalı Otoparklar
Kapalı otoparklarda aşağıdaki şartlar bulunmalıdır (TS 12576): Engelliler için otoparkta ayrılan park yerleri giriş/çıkışa ve engellinin de kullanabileceği asansöre yakın, Kapalı otoparklarda engelliler için ayrılan park yerine kadar kolon, duvar ve tavana asılı engelli yönlendirme okları, uygun genişlik ve yükseklikte yürüme yolları bulunmalı, Giriş/çıkış alanları yan yana olan otoparklarda yanlış kullanıma engel olmak için sembol veya yazılı, ışıklı trafik işaretleri olmalı, Kapalı otoparklarda kolonlar yuvarlatılmalı ve fosforlu boyalarla gidiş yönünde beyaz, yasak yönünde sarıya boyanmalıdır.
AÇIK ve YARI AÇIK ALANLAR
• Açık ve Yeşil Alanlar
Açık ve Yeşil Alanlarda Ana ve Yaya Yolları
Ana Yollar:
Ana yolların aydınlatmasında, aydınlık alan en az 150 cm genişliğinde, 230 cm yüksekliğinde olmalı, Yol genişliği en az 120 cm, en fazla 200 cm ile sınırlandırılmalı, Park alanı içindeki ana yolların boyuna eğimi en fazla %4, enine eğimi %2 olmalı, Görüş mesafesinde, en fazla 18 m ara ile sahanlık konulmalı, İstisnai bazı durumlarda yolun boyuna eğimi %4-%6 Aralığında planlandığında, en fazla 10 m aralıkla dinlenme alanları/sahanlık konulmalı, Ana yol boyunca her 100 m.de bir dinlenme bankları konulmalıdır.Açık ve yeşil alanlardaki yolların kaymayacak nitelikte olmalıdır.
Yan Yollar:
Park içindeki yan yollarda ise: Yan yolların aydınlatmasında aydınlık alan en az 90 cm genişliğinde, 230 cm yüksekliğinde olmalı, Yan yolların boyuna eğimi en fazla %4, enine eğimi %2 olmalı, Görüş mesafesi içerisinde sahanlık konulmalı, İstisnai bazı durumlarda yolun boyuna eğimi %4-%6 Aralığında planlandığında, en fazla 10 m aralıkla dinlenme alanları/sahanlık konulmalıdır.
Kent Mobilyaları
• Kent mobilyaları ve donanımları uygun yerlerde kullanılmalı ve yeterli işaretlemelerle engellilerin hareketlerine engel olmayacak şekilde yerleştirilmelidir. Kent mobilyalarından; telefon kabinleri, satış büfeleri, bilet satış, gazete, tütün, çiçek satış kulübeleri, dondurmacılar ile yangın musluğu, çöp ve posta kutuları, oturma bankları vb. mobilyalar yaya yolunda hareket yönünde engel teşkil etmeyecek şekilde yerleştirilmeli ve işaretlendirilmelidir. Yaya yoluna çıkıntı yapan lokanta, pastahane vb. dükkânların güneşlikleri, şemsiyelikler, oturma yerleri veya alanları ile yapıtlar ve sanat eserleri engellilerin hareketinde engel oluşturmamalıdır. Engeller etrafında görme engelliler için dokunulur ve kontrat renkli işaretler yapılması gerekiyorsa bunların yükseklikleri 70 cm.den az yapılmamalıdır.
2,20 m ve daha alçak olan merdiven altları kapatılmalıdır. Yürüme doğrultusundaki her beklenmeyen engel, kontrast renkler veya doku farklılıkları kullanarak işaretlenmelidir. Şehir mobilyaları keskin ve çıkıntılı kenarlarından arındırılmış olmalıdır. Baş kurtarma mesafesi 220 cm.den yüksek yapılmalıdır. Yüzey kaplamalarında doku farklılaşması oluşturularak donatıların konumları özellikle görme engelliler için tanımlanmalıdır. Kent mobilyalarının rengi seçilirken algılanmalarının kolay olması için çevresi ile zıtlık oluşturacak renkler tercih edilmelidir.
Dinlenme Alanları
• Parklar, rekreasyon alanların, yaya geçişleri, binaların giriş ve çıkışlarındaki dinlenme alanları ana yaya yolunun dışına yerleştirilmelidir. Oturma bankları 100,00 m - 200,00 m gibi düzenli aralıklarla yerleştirilmelidir. Genel tuvaletler ile telefon kulübelerinin yakınında dinlenme-oturma alanları konumlandırılmalıdır. Dinlenme alanlarında oturma bankının yanında tekerlekli sandalyeler için mutlaka 1.20 m.lik alan bırakılmalıdır. Bankın zeminden yüksekliği 0.45 m, sırt yaslama yerinin yüksekliği 0.70 m olmalıdır. Dinlenme alanlarındaki masaların yüksekliği 0.75 m ile 0.90 m arasında olmalı, bütün yönlerden tekerlekli sandalyenin yaklaşabilmesi için masanın altındaki minimum derinlik 0.60 m olmalıdır.
Halka Açık Telefonlar
• Halka açık olarak yapılmış olan açık veya kapalı telefon kabinlerinden en az biri engellilere uygun olarak düzenlenmelidir. Halka açık telefon kulübelerinin bulunduğu yerlerde yaya trafiğine mâni olmayacak yerlere engelli ve yaşlılar için dinlenme bankları konmalıdır. Engellilere ayrılan açık veya kapalı telefon kabini yaya trafiğini aksatmayacak kolayca görülebilir ve ulaşılabilecek yerde olmalıdır. Telefon kabininde,görme engellilerin kullanabileceği özellikte kabartma harf veya rakamlı telefon aparatı bulunmalıdır. Telefonlardan biri tekerlekli sandalye kullananlar, diğeri işitme yetersizliği bulunanlar için olmalıdır.
Çöp Kutuları
Çöp kutuları yaya hareketine mani olmayacak şekilde yaya kaldırımı kenarında bordür taşına en az 40 cm uzaklığında ve en az 90 cm, en çok 120 cm yüksekliğe monte edilmelidir.
Posta Kutuları
Posta kutuları 0.90 m ve 1.20 m arasında erişilebilir bir yükseklikte olmalıdır.
Çeşmeler
Çeşmelerin su içilecek bölümleri yaklaşık 90 cm yükseklikte olmalıdır. Tekerlekli sandalye kullananlar için uygun yükseklik 85 cm iken, diğer kullanıcılar için yaklaşık 95 cm yükseklik uygundur .
Genel Tuvaletler
Şehir merkezlerinde, engelliler uygun yerlerde rahat ve kolay girişli basamaksız kadın ve erkekler için en az 2 (iki) adet engelli tuvaleti olmalıdır. Engellilere ait tuvaletlerin kapısında engelli işareti bulunmalı ve gerektiğinde dışarıdan yardım istenebilmesi için içeride yardım butonu bulunmalıdır. Tuvalet kapısı dışarıya doğru açılmalı ve kapı üzerinde engelli işareti ile kapı kilidi dışarıdan açılabilecek şekilde olmalıdır. Kapı yanındaki butonla tuvaletin girilmez veya boş olduğunu gösteren yazılı ışıklı ve sesli bilgilendirme işaretini gösteren levha ve ses sinyali kapı üzerinde görülebilir yerde olmalıdır
TOPLU TAŞIM DURAKLARINDA BİLGİLENDİRME İŞARET VE SEMBOLLERİ
- Durağın hangi toplu taşım aracına ait olduğu, aracın güzergâh numarası ile güzergâh ve durağın adını belirten okunaklı levha ile yanıp sönen ışık her durakta olmalıdır.
- Kapalı durakta duvardaki bilgilendirme panosu göz hizasında ve dokunsal okuma yüksekliğinde; iri puntolu harfler, kabartmalı şehir haritası, güzergâh plânı, toplu taşım aracı tarifesi gibi bilgiler bulunmalıdır.
- Duraktaki bilgilendirme panosunda, toplu taşım araçlarının güzergâh plânı ve bu durağa en yakın taksi durağı ile önemli telefon numaraları bulunmalıdır.
- Durakta bulunan şehir haritası renkli olarak bölgelere ayrılmış olmalı, haritada ana caddeler, önemli kamu binaları, ticaret merkezleri, sportif alanlar, cami, hasta hane ve posta hane gibi binalar gösterilmeli ve ayrıca haritanın yanında kabartmalı yazı ile lejantı bulunmalıdır.
- Duraktan birden fazla toplu taşım aracı geçiyorsa, bunların güzergahları ayrı ayrı güzergâh planında gösterilmelidir.
- Duraktaki güzergâh plânında durağın yeri, okla gösterilmelidir. Güzergâh üzerindeki diğer toplu taşım güzergâhları ile aktarma yapılabilecek duraklar varsa bu duraklar da güzergâh plânında gösterilmelidir.
- Duraktaki panoların köşeleri yuvarlatılmış olmalıdır.
BİLGİLENDİRME, İŞARETLEME VE DUYUMSANABİLİR YÜZEYLER
Bilgilendirme ve İşaretleme Basit ve açık sembollü, Zemin rengi ile kontrast tezat/aykırı renkte ve Uluslar arası standartlara uygun renkte olmalıdır. Kolayca görünür yerde ve yeterli seviyede aydınlatılmış olmalıdır. Engelliler için uluslararası engelli işareti kullanılmalı, bu işarete bağlı olarak tehlike, uyarı, bilgi ve durak/park etme gibi diğer işaretler uygulanmalıdır.
Toplu Taşım Duraklarında Bilgilendirme İşaret ve Sembolleri Durağın hangi toplu taşım aracına ait olduğu, aracın güzergâh numarası ile güzergâh ve durağın adını belirten okunaklı levha ile yanıp sönen ışık her durakta olmalıdır. Kapalı durakta duvardaki bilgilendirme panosu göz hizasında ve dokunsal okuma yüksekliğinde; iri puntolu harfler, kabartmalı şehir haritası, güzergâh plânı, toplu taşıma aracı tarifesi gibi bilgiler bulunmalıdır.
Duyumsanabilir (Hissedilebilir) Yüzeyler
Duyumsanabilir yüzeyler için farklı ülkelerde farklı malzeme, boyutlandırma ve döşeme kuralları uygulanmaktadır. Bu malzeme doğal taş, beton, tuğla ve benzeri olabildiği gibi, termoplastikmalzeme olarak da döşenebilir. Görme engellilerin ulaşabilirliğini ve amaçlarına ilişkin yön değiştirmelerini sağlamak, engeller konusunda uyarmak için tasarlanan duyumsanabilir yüzey malzemesini içerir.